در لابه لاي بيانات ارزشمند رهبر معظم انقلاب به خصوص بيانات اخير ايشان، واژه کارآمدي به عنوان يک ويژگي مهم براي يک دولت اسلامي و دولتمردان، بسيار مورد تاکيد قرار گرفته است. کما اينکه به تأکيد ايشان« کساني وارد انتخابات شوند که نه تنها از توانايي بالايي در زمينه کشيدن بار مسئوليت کشور برخوردار باشند، بلکه صلاحيت هايي را هم که در قانون اساسى است و شوراى محترم نگهبان بر روى آنها تکيه خواهد کرد، در خودشان ملاحظه کنند و واقعاً وابسته و دلبسته به نظام و قانون اساسى باشند». از نظر ايشان، « اداره مملکت، کار اجرايي کوچکي نيست، بلکه کار سنگيني است که بر دوش مجريان سطح بالا قرار مي گيرد. بنابراين، کساني به ميدان نامزدي بيايند که اين توانايي را در خود احساس مي کنند و کار اجرايي را بلدند». معظم له در همين زمينه معتقدند « ممکن است کساني که در سطوح ديگري کار مي کنند، بعضاً تشخيص ندهند که اداره کشور چقدر بار سنگيني است، بنابراين اشخاصي نامزد شوند که توان انجام دادن اين وظيفه را در خود مي بينند».
نگاه مقام معظم رهبري به مقوله كارآمدي نظام بسيار اساسي است تا آنجا كه ايشان كارآمدي مسئولان نظام را شرط مشروعيت آنها مي‌داند و بين مشروعيت و كارآمدي پيوند برقرار مي‌كند. رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار نمايندگان مجلس خبرگان، مشروعيت همه مسئولان كشور را به كارآمدي آنان در انجام دادن وظايف قانوني وابسته دانستند و تأكيد كردند: ضمن استقامت كامل در اهداف و مباني با اصلاح، تغيير و تكامل روش‌ها، حركت به سوي اهداف پيش‌بيني شده را با عزمي راسخ ادامه مي‌دهيم... از هيچ‌كس انتظار معجزه نمي‌رود اما در عملكرد همه مسئولان بايد كارآمدي و نشانه‌هاي موفقيت در انجام دادن وظايف محوله، آشكار و ملموس باشد». (31/6/83 ديدار با نمايندگان مجلس خبرگان)
با مرور ديدگاههاي کلي رهبر معظم انقلاب در مورد کارآمدي، به نظر مي‌رسد هر رويكرد فكري و عملي اگر سه ركن عقلانيت، اعتدال و ارزش‌گرايي را توأماً به همراه داشته باشد، حاصلي كه به بار خواهد آمد كارآمدي است.
عقلانيت:
نگاه عقلاني، با برنامه و محاسبه و هوشمندي و تدبر باعث مي‌شود كه در طي هر مسيري دچار لغزش و انحراف نشويم. دين‌مداري، عدالت‌خواهي، آزادي‌طلبي و هر آرمان اسلامي و انساني ديگر اگر با عقلانيت همراه نباشد، نه تنها ما را به سرمنزل مقصود نمي‌رساند بلكه مشكلات را پيچيده‌تر هم مي‌كند و موجب ايجاد انحراف هم مي‌شود: «اگر عدالت از عقلانيت و معنويت جدا باشد ديگر عدالتي كه شما دنبالش هستيد نخواهد بود، اصلاً عدالت نخواهد بود. عقلانيت به خاطر اين است كه اگر عقل و خرد در تشخيص مصاديق عدالت به كار گرفته نشود انسان به گمراهي و اشتباه دچار مي‌شود، خيال مي‌كند چيزهايي عدالت است در حالي كه نيست، و چيزهايي را هم كه عدالت است گاهي نمي‌بيند. بنابراين عقلانيت و محاسبه، يكي از شرايط لازم رسيدن به عدالت است». (سال 84 در ديدار با اعضاي دولت نهم) اين بيان نشان مي‌دهد كه به جاي مفهوم عدالت، هر آرمان و ايده ديگري را مي‌شود قرار داد و همه ارزش‌ها و آرمان‌ها بايد همراه عقلانيت تعريف شوند. تشخيص و پيگيري دشمن‌مداري، ارزش‌هاي ديني، آزادي‌خواهي و ديگر چيزها هم اگر همراه با عقلانيت نباشد، دچار گمراهي و اشتباه مي‌شويم.
اعتدال:
اعتدال را بايد از يك طرف دوري از افراط دانست و از طرف ديگر نگاه همه جانبه‌نگر به موضوعات اجتماعي. اگر در پيگيري آرمان‌ها و اهداف خود از يك طرف دچار تندروي و كندروي باشيم و از طرف ديگر حوزه‌اي را مغفول بگذاريم و همه حوزه‌ها را در ارتباط و در نسبت متعادل با هم پيگيري نكنيم، دچار عدم اعتدال گشته‌ايم. نگاه اعتدالي مقام معظم رهبري به همه حوزوه‌هاي انديشه و عمل آشكار است: «من از اول انقلاب تا حالا، حتي در آن روزهايي هم كه روزهاي بعضي از تحركات نامناسب بود و من به دانشگاه تهران مي‌آمدم و با جوان‌ها صحبت مي‌كردم، عقيده و سليقه‌ام همين بود كه دانشجو بايد از افراط و تفريط پرهيز كند. من با افراط‌كاري و زياده‌روي‌هاي گوناگون در هر جهتي موافق نيستم، با اعتدال، با روش منطقي و صحيح مسائل را دنبال كنيد». (17/7/86)
ارزش‌گرايي:
آنچه يك ركن خدشه ناپذير در انديشه مقام معظم رهبري است اعتقاد و پايبندي با تمام وجود به ارزش‌هاي اسلامي و انساني در همه حوزه‌هاست. ايشان به هيچ وجه حاضر به ذره‌اي كوتاه آمدن از اين ارزش‌ها نيستند و در جاي جاي انديشه‌هاي ايشان توجه به ارزش‌ها موج مي‌زند: «بايد در كليه مسائل و امور از جمله مقوله توسعه، در چارچوب ارزش‌ها، اهداف و معيارهاي اسلامي حركت كنيم... همه ابعاد توسعه يعني توسعه اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي بايد هماهنگ پيش رود و ضمن محور قرار دادن مردم، با موازين ديني و ارزشي جامعه، سازگاري كامل داشته باشد».
ايشان دولت در نظام اسلامي را دولت کريمه دانسته و شرايط تحقق چنين دولتي را، عزت، سربلندي، اعتقاد راسخ به راه اسلام و انقلاب، نفوذناپذيري و پايداري، قدر دانستن متاع گرانقدر انقلاب، و بيان آرمان ها و حرف هاي نو براي جامعة بشري از جمله مردم سالاري ديني، اعلام داشته و با تأکيد بر لزوم کارامدي دولت تصريح کردند. فلسفه وجودي دولت درنظام اسلامي ، تبديل حرف هاي خوب به اقدامات خوب و اعمال صالح است؛ و براي تحقق اين مهم، بايد دولت را دولتِ کار و عمل قرار داد. از نظر مقام رهبري، عوامل مؤثر در افزايش کارامدي دولت به شرح زير است:
1- مغتنم شمردن فرصت ها و استفاده کامل از آنها توسط دولت.
2- انتخاب عناصر کاردان و کارشناس به عنوان بازوهاي اجرايي وزيران.
3- تحت نظر داشتن دائم مديران و نظارت دقيق بر آنها.
4- پيگيري مستمر و قاطعانه مسائل و بازرسي دقيق امور.
5- تمرکز بر مسائل مهم و برنامه ريزي مؤلفه هاي مهمي مانند:
الف- ايجاد اشتغال و رفع بيکاري.
ب- نوسازي صنعت.
ج- پيوند دانشگاه و صنعت.
د- خودکفايي دولت در مواد غذايي اصلي از جمله گندم، برنج و روغن.
6- جلوگيري از طولاني شدن اجراي طرح ها و تأکيد بر ضرورت برنامه ريزي کاهش زمان اجراي آنها.
7- اولويت کامل مسئله عدالت در همة سياست گذاري ها و برنامه ريزي ها و اجراي پروژه ها.
8- پرهيز مسئولان از اشرافي گري و ممانعت از تجمل گرايي آنان در راستاي تحقق عدالت و نفي پيامدهاي منفي اين پديدة مذموم در فرهنگ عمومي.
9- رعايت امانت و درستکاري توسط مسئولان، حفظ کامل و دقيق بيت المال و رعايت اولويت ها در هزينه کردن اعتبارات به عنوان مصاديق امانت داري دولت و کارگزاران آن.
10- مبارزه قاطع با مفاسد مالي و اقتصادي و هر نوع فساد و اسراف و تبعيض در دواير مختلف و تحت هر نام و توجيه و ضرورت رعايت مفاد نامه 8 ماده اي به سران سه قوه در اين باره.
11- پرهيز تمامي دولتمردان و مسئولان کشور از گفتارها و کردارهاي تشنج آفرين و موجد تهييج سياسي.
12- عدم تبديل دولت و دستگاه هاي تابعه به مکان وفعاليت و تبليغ احزاب و گروه هاي سياسي و ممانعت از پرداختن وزرا به کارهاي حزبي، نفي سياسي بازي و تقويت کارسياسي متدينانه.
13- ضرورت هماهنگي و همنواختي بيشتر بين اجزاي مختلف دولت و همچنين ميان دولت و ساير دستگاه ها.
14- تقويت و استقرار معنويت، اخلاق و افزايش تدين مردم به عنوان مهم ترين وظيفه دولت.
15- جلوگيري از شيوع فساد و مقابله با تظاهر به بي ديني و مظاهر فساد.
16- نظارت بر عملکرد دستگاه ها.
17- ضرورت پاسخگو بودن دولت، به معناي داشتن استدلال قانع کننده وتفکر منطقي براي طرح و برنامه و اقدام توسط دولت.( بيانات مقام رهبري در ديدار مسئولان نظام، اطلاعات،15 آذر79)
نتيجه گيري:
چندماهي تا انتخابات رياست جمهوري 92 باقي نمانده است؛ اين برهه با وجود فعاليتهاي آغاز شده انتخاباتي توسط برخي کانديداهاي رياست جمهوري، وظيفه ملت است که شاخص هاي کانديداي اصلح را با توجه به بيانات مقام معظم رهبري استخراج و به آنها عمل نمايند چرا که با وجود« فرايند تحقق اهداف انقلاب اسلامي» که مقام معظم رهبري آن را مطرح نموده و داراي پنج مرحله است،بنا بر فرمايشات ايشان، مرحله اول، «انقلاب اسلامي» و مرحله دوم نيز «تشکيل نظام اسلامي» رخ داده است لذا انقلاب اسلامي، هم اکنون از اين دو مرحله عبور کردهاست. ايشان مرحله سوم تحقق اهداف انقلاب را «تشکيل دولت اسلامي» ميدانند و انقلاب اسلامي هم اينک در اين گام قرار دارد،وجود اين ملاکهاي تشخيص، راه را براي تشکيل يک دولت اسلامي مهياتر مي نمايد.